Thời trang có mối quan hệ kỳ lạ với sự xấu xí. Trong những năm đầu 2000, khi các tiểu thư xã hội Paris Hilton và Nicole Richie diện đồ Ed Hardy và nón Von Dutch, nó đã được coi là hợp thời. Giờ đây, khi xu hướng của thập kỷ 2000 trở lại sàn diễn, cộng đồng thời trang cao cấp đã bắt đầu mặc những thiết kế kỳ lạ này với sự mỉa mai hoàn toàn “xấu” nhưng lại được coi là “đẹp”. Điều tương tự có thể nói với việc Britney Spears và Justin Timberlake biến trang phục denim thành trang phục dự tiệc trên thảm đỏ, một thẩm mỹ mà người nổi tiếng đã duy trì cho đến ngày nay.
Nhìn chung, khái niệm “xấu” hoàn toàn thuộc về con mắt của nhìn người xem, vì vậy việc xác định những gì tạo nên thẩm mỹ “xấu” sẽ không bao giờ đưa ra một định nghĩa duy nhất. Tuy nhiên, có vẻ như hiện tại còn một cảm giác khá nhất quán về những yếu tố đặc trưng của thẩm mỹ “xấu” trong năm 2018. Khác với những bộ váy haute couture tuyệt đẹp, giày cao gót quyến rũ và bộ suit tweed truyền thống xuất hiện trên sàn diễn từng mùa, thẩm mỹ “xấu” ưu tiên sự tiện dụng, hữu ích và có thể mặc hàng ngày mà không bỏ đi phong cách.
Ý nghĩa khác của thẩm mỹ “xấu” trong thời trang hiện đại là những món đồ mà cộng đồng thời trang trước đây chẳng bao giờ nghĩ mình sẽ mặc bỗng trở nên phổ biến. Giày sneakers phong cách “cha già” và dép lê đã làm mưa làm gió trong thời trang đường phố và sàn diễn trong một số mùa gần đây. Balenciaga gần đây đã tung ra phiên bản ghế đế nhiều tầng trên nền giày Crocs, được giới thiệu trong bộ sưu tập Xuân/Hè 2018. Đôi giày này còn đi kèm với tùy chọn tùy chỉnh thông qua viên ghim có thể tháo rời, giúp người mang có thể cá nhân hóa nắp giày đục lỗ của loại giày này.
“Thời trang đang phá bỏ khái niệm về sự xấu xí,” nhà nghiên cứu thời trang Joelle Firzli nói với tạp chí CR. “Nó đang vượt quá các quy tắc và chơi với ranh giới về cái được coi là đẹp, vì thế nó có thể làm được. Quan trọng là bạn không cần phải thích hoặc mặc nó. Không phải ai cũng sẽ mặc giày Crocs của Balenciaga hoặc râu pha lê của Gucci. Điều quan trọng là chúng ta đều phản ứng với nó. Thẩm mỹ “xấu” trong thời trang khiến cho thời trang trở nên liên quan.”
Một số nhà thiết kế đã trở nên mê hoặc bởi ý tưởng tiện dụng hơn là tính đẹp và sự nhàm chán của một cái đẹp đã được xác định trong nhiều năm qua. Miuccia Prada, người được biết đến với thẩm mỹ “chic xấu” của mình vào giữa những năm 90, vẫn kiên định với nguyên tắc đó vào năm 2018. Trong bộ sưu tập Xuân/Hè 2019 của mình, quần áo được mô tả tốt nhất là một tràng hợp với những cô gái “hơi vụng về” và “nhiều hơn là đủ”. Quần áo kết hợp các chất liệu và công nghệ (như lụa và thêu tinh tế) với kiểu cách lạ mắt về những trang phục quần short cao, dép cao gót bít tất và tất dài nylon.
Tương tự, Dries van Noten từng nói rằng ông dựa nhiều bộ sưu tập của mình trên một màu ông không thích, và “không có gì nhàm chán như một cái đẹp.” Bộ sưu tập Xuân/Hè 2019 của ông được khẳng định bởi các bộ quần áo overall (thường thấy trên công nhân thợ sửa xe, công nhân đường sắt và ekip Ghostbusters) được buộc lỏng quanh eo model và được trang bị túi tiện dụng.
“Xu hướng này đã trở nên phổ biến trong nhiều mùa với cả các hãng lớn lẫn nhỏ,” Firzli cho biết. “Một lý do có thể là do ngành công nghiệp đang phát triển nhanh chóng… Để duy trì sự liên quan, nhà thiết kế phản ứng bằng cách tạo ra những bộ sưu tập táo bạo và khó coi. Cái đẹp có thể tẻ nhạt và thời trang ghét từ đó.”
Có rất nhiều lý do vì sao “xấu” trở lại thành trào lưu ngày nay. Nhìn vào lịch sử, nó thường là phản ứng đối lập với những yếu tố quyến rũ và tinh tế. Thanh niên thập kỷ 60 đã phản kháng lại những hình ảnh nữ tính, thanh lịch của thập kỷ 50, trong khi xu hướng grunge của những năm đầu thập kỷ 90 đã thay thế sự hân hoan quảng cáo của những năm cuối thập kỷ 80.
Thời trang “xấu” có thể được xem là một biến thể mới nhất của normcore, một xu hướng không phân biệt giới tính thống trị sàn diễn vào năm 2014 và phổ biến quần áo đơn giản hàng ngày bao gồm áo khoác Patagonia, áo nỉ và quần lửng. Như đã thấy trong sự bùng nổ của thời trang thể thao – xu hướng mặc leggings thoải mái và áo quần vận động từ lớp học spin đến phòng họp – những người phụ nữ làm việc trong lĩnh vực thời trang cũng bắt đầu chấp nhận sự thoải mái và quần áo nghỉ dưỡng hơn là phong cách hoa mỹ hào nhoáng.
Tuy nhiên, vào năm 2018, sự quyến rũ và thẩm mỹ “xấu” dường như đồng thời tương phản và bổ sung cho nhau. Chẳng hạn như bộ sưu tập Xuân/Hè 2019 của Donatella Versace, trong đó đôi giày sandal-sneaker dán dính đặc biệt kết hợp với những chất liệu tinh tế và cắt may nữ tính.
Xu hướng làm đẹp “xấu” trong thời điểm này cũng có thể được coi là một phản ứng với phong trào #MeToo và sự cần thiết ngày càng tăng của phụ nữ được nhìn thấy dưới góc độ của riêng họ, mà không bị giựt mình bằng cách biến thành một đối tượng.
“Tôi nghĩ rằng tính bao dung và đa dạng chơi một vai trò trong xu hướng thẩm mỹ “xấu đẹp” mạnh mẽ này,” Geraldine Wharry, một nhà dự báo xu hướng và thời trang, nói. “Khái niệm về cái gì là hấp dẫn, nữ tính, quyến rũ đang được định nghĩa lại cùng với quan điểm về giới tính. Điều này tạo ra một thời gian thử nghiệm rất đặc sắc trong thời trang khi chúng ta đẩy mạnh ranh giới về màu sắc, hình dạng, thời trang xuất hiện không phân biệt giới tính hoặc thời trang đổi giới. Model của họ không phải là quan niệm “một tiêu chuẩn” về vẻ đẹp và khái niệm trình diễn của họ trên sàn diễn đều kỳ lạ, gớm ghiếc và cuốn hút.”
Thật vậy, Chitose Abe đã mô tả thương hiệu Sacai của mình là một thương hiệu mà “thể hiện ý thức rằng phụ nữ có thể mặc cái gì họ muốn, cách họ muốn, khi họ muốn.” Trong bộ sưu tập Xuân/Hè 2019, niềm tin này được trình bày trên một đội ngũ người mẫu mặc hàng loạt những lớp váy đệm phá vỡ kết hợp với quần áo dành cho công việc thường ngày – từ quần cargo đến áo vest câu cá. Bộ sưu tập Xuân/Hè 2019 của Marine Serre, mang tên “hardcore couture,” trưng bày những lớp áo nỉ mờ, quần in họa tiết lửa, và bộ lặn scuba hình dạng của váy dạ hội, nhằm mục tiêu tối thiểu hóa tính đẹp đến tối đa tính tiện dụng.
Và Rick Owens, một nhà thiết kế nổi tiếng luôn theo dõi sự diễn tiến của sự kiện trên thế giới, đã thực hiện show diễn mới nhất của mình trong một bức họa đen trắng, với những người mẫu của ông (hoặc như Owens mô tả, “phù thủy California” của ông) xoay quanh một vòng bánh xe lửa cháy trong những dáng vẽ kỳ lạ của tác phẩm điêu khắc, những đôi dép lê Birkenstock (điều đó mới) và đặc biệt là thiếu đôi giày cao gót.
Nhìn chung, xu thế chung trên sàn diễn Xuân/Hè 2019 là những đôi giày bệt, từ giày sneakers “cha già” được nâng cấp đến những đôi bốt lười. Vì như thế, hiện ra rằng một lợi ích khác của “xấu” là sự thoải mái, điều này cũng có thể là một lý do khiến nó trở nên có lợi nhuận.
Birkenstock, ví dụ, đã trở thành “người yêu dấu” trong ngành thời trang từ lâu. Marc Jacobs đã cho Kate Moss bước đi đầy uyển chuyển trên sàn diễn trong một đôi Birkenstock màu hồng trong show diễn danh tiếng Perry Ellis Xuân/Hè 1992, bộ sưu tập khiến ông bị sa thải khỏi thương hiệu. Gần hai thập kỷ sau đó, Phoebe Philo trình diễn những đôi dép lê lông cho bộ sưu tập Xuân/Hè 2013 của Céline. Từ đó, doanh số bán sandal đã tăng lên – được cho là tăng từ 10 triệu đến 25 triệu đôi giữa năm 2013 và năm 2017.
Một “đứa con” khác của thời trang “xấu”, có thể nhìn thấy từ cái tên của nó, là đôi bốt Ugg. Đôi giày không chỉ thoải mái mà còn luôn tăng doanh số trong những năm gần đây – chỉ riêng năm 2017 đã kiếm được 2,5 tỷ đô la trên toàn cầu, và đồng thời đạt vị trí cao trên sàn diễn thời trang cao cấp: bộ sưu tập gần đây Y/Project của Glenn Martens là một ví dụ.
“Thị trường thời trang thanh lịch được lấy cảm hứng từ thời trang đường phố đang tăng trưởng mạnh mẽ,” Wharry nói. “Sự hợp tác với các thương hiệu xuất phát từ thời trang tiện dụng hàng ngày, từ Champion đến Ugg boots và Crocs. Đây là một tác động từ cơ sở lên tới sự uy tín, với thời trang cao cấp và phố phường luôn hỗ trợ lẫn nhau.”
Vì vậy, thẩm mỹ “xấu” được bán hàng, nhưng khi các đám cháy rừng trở nên không kiểm soát và cuộc khủng hoảng khí hậu đáng kể diễn ra, người ta không khỏi tự hỏi: Liệu nó có bền vững không? Theo Zuzanna Skalska, nhà dự báo xu hướng có kinh nghiệm, đó là điều có thể.
“Nếu chúng ta muốn cứu hành tinh của mình, ‘xấu’ nên trở thành màu thời trang mới,” cô nói với CR. “Chúng ta có quá nhiều thứ, quá nhiều thứ hoàn hảo. Thay vào đó, chúng ta nên tập trung vào ‘ít là nhiều’ – ít vẻ đẹp, nhiều tính chất và nhiều nguyên liệu tái chế nên trở thành tiêu chuẩn sản xuất.”
Tất nhiên, thẩm mỹ “xấu” hiện đại dường như vượt trội hơn vẻ đẹp về khả năng tái sử dụng: Từ một khái niệm hoàn toàn dựa trên việc tái chế những món đồ cơ bản quen thuộc đã bị lãng quên, không phải những món đồ “hot” tại thời điểm đó: từ bộ cánh overall vintage đến đôi sneaker của cha mẹ bạn. Dù chúng ta cảm nhận như thế nào, thẩm mỹ “xấu” ở đây để ở lại – ít nhất trong thời gian tới.